Του Ανειδίκευτου Συνεργάτη
Το ρεπορτάζ που ακολουθεί δημοσιεύεται με αφορμή το θάνατο του Μανώλη Γλέζου, έξι μήνες πριν συμπληρώσει τα 98.
Ραντεβού με το θάνατο είχε κλείσει ο Ουίνστον Τσώρτσιλ τα Χριστούγεννα του 1944 στην Αθήνα. Κομουνιστές αντάρτες με επικεφαλής τον Μανώλη Γλέζο είχαν παγιδεύσει με εκρηκτικά το ξενοδοχείο όπου διέμενε ο Άγγλος ο οποίος τηλεγράφησε στην γυναίκα του τα εξής: «Θα έχεις διαβάσει για το σχέδιο να ανατινάξουν το αρχηγείο μας στο ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία. Δεν νομίζω ότι ήταν προς όφελός μου. Ένας τόνος δυναμίτιδας είχε τοποθετηθεί σε υπονόμους από εξαιρετικά επιδέξια χέρια…».
Τα επιδέξια χέρια ήταν του ήρωα της αντίστασης Μανώλη Γλέζου, που μετά από 70 χρόνια εξιστόρησε στον Observer πώς γλύτωσε παρά τρίχα ο ηγέτης της Βρετανίας από τους Έλληνες αντάρτες. Συγκεκριμένα ο Μανώλης Γλέζος, ο οποίος πέθανε χθες, είπε στην αγγλική εφημερίδα: «Θα σας πω κάτι που δεν έχω πει σε κανέναν. Εγώ ο ίδιος κρατούσα το σύρμα με το φυτίλι και έπρεπε να το ξετυλίξω. Είχαν περάσει πολλές ώρες στο αποχετευτικό δίκτυο προκειμένου να τοποθετηθεί ο δυναμίτης μέσα στη νύχτα. Το ΕΑΜ είχε στόχο να ανατινάξει τη Βρετανική διοίκηση, απ’ την άλλη όμως δεν ήθελαν να αναλάβουν την ευθύνη για τη δολοφονία ενός εκ των τριών μεγάλων συμμάχων. Ο στόχος ήταν να ανατιναχθεί το ξενοδοχείο Μεγάλη Βρετανία επειδή ήταν το αρχηγείο του Σκόμπυ…».
Δίνει κι άλλες λεπτομέρειες ο Γλέζος. «Είμασταν περίπου 30 άτομα. Δουλεύαμε στα τούνελ. Φοβόμασταν πολύ ότι θα μας ακούσουν. Συρθήκαμε μέσα στα σκατά και το νερό και βάλαμε το δυναμίτη ακριβώς κάτω από το ξενοδοχείο. Υπήρχαν αρκετά εκρηκτικά για να τινάξουν το κτίριο στον αέρα. Μου πήρε τουλάχιστον δύο ώρες να τοποθετήσω το εκρηκτικό υλικό κι άλλες δύο ώρες να επιστρέψω. Όλα ήταν έτοιμα, θέμα δευτερολέπτων να γίνει η δουλειά…».
Τελικά το σχέδιο ματαιώθηκε. Οι υπεύθυνοι του ΕΑΜ είχαν πληροφορηθεί ότι ο Τσώρτσιλ είχε φτάσει στην Ελλάδα και βρισκόταν μέσα στο ξενοδοχείο, λέει ο Γλέζος «Πήγα στους συντρόφους που είχαν τον πυροκροτητή και περιμέναμε…, περιμέναμε για το σινιάλο, αλλά αυτό δεν ήρθε ποτέ… Τίποτα. Να, γιατί δεν έγινε καμία έκρηξη. Την τελευταία στιγμή το ΕΑΜ, όταν διαπίστωσε ότι πράγματι ο Τσώρτσιλ ήταν στο ξενοδοχείο, ματαίωσε την έκρηξη…».
Ο Τσώρτσιλ έφτασε στην Αθήνα με την πεποίθηση ότι το ”ελληνικό πρόβλημα” δεν μπορούσε να λυθεί με στρατιωτικά μέσα, παρά μόνο με ”πολιτικά”. Στο υπουργείο εξωτερικών στις 26 Δεκεμβρίου, σε αλλεπάλληλες συσκέψεις στις οποίες συμμετείχαν και εκπρόσωποι του ΕΑΜ, αποφασίστηκε να ζητηθεί από τον εξόριστο Βασιλιά Γεώργιο Β’ να ορίσει αντιβασιλέα, και συγκεκριμένα τον αρχιεπίσκοπο Αθηνών Δαμασκηνό. Ήταν μια ευφυής κίνηση του Άγγλου πολιτικού για να κρατήσει ενωμένες τις αστικές δυνάμεις, με τη γεφύρωση του χάσματος φιλομοναρχικών και βενιζελογενών δημοκρατικών.
Στα πολιτικά ζητήματα υπήρξε πλήρης διαφωνία ανάμεσα στις δυο πλευρές, του ΕΑΜ κι όλων των άλλων. Συγκεκριμένα ο Σιάντος έθεσε όρο να δοθούν στο ΕΑΜ σχεδόν τα μισά υπουργεία, να διωχθούν από τον κρατικό μηχανισμό οι δωσίλογοι, να διαλυθεί η Χωροφυλακή, να γίνει δημοψήφισμα για το πολιτειακό τον Φεβρουάριο και εκλογές τον Απρίλιο.
Οι όροι του ΕΑΜ, δηλαδή του ΚΚΕ, απορρίφθηκαν απ’ όλους τους πολιτικούς, διότι θεωρούσαν ότι θα κομουνιστικοποιηθεί το κράτος με την αδιαλλαξία της αριστεράς. Στις 30 Δεκεμβρίου ο βασιλιάς ενέδωσε στις αφόρητες πιέσεις των Βρετανών και υπέκυψε στον διορισμό του Δαμασκηνού ως αντιβασιλέα και την επιστροφή του ίδιου του Γεωργίου στην Ελλάδα, μόνο αν το αποφασίσει ο λαός. Ο Γεώργιος Παπανδρέου παραιτήθηκε από την πρωθυπουργία και στις 3 Ιανουαρίου 1945 τον διαδέχθηκε ο Νικόλαος Πλαστήρας, που κυβέρνησε χωρίς τη συμμετοχή ΕΑΜικών υπουργών.
Στις 5 Ιανουαρίου 1945 οι δυνάμεις του ΕΛΑΣ αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν την Αθήνα, υπό την πίεση των υπέρτερων κυβερνητικών και βρετανικών δυνάμεων. Στις 11 Ιανουαρίου ο ΕΛΑΣ υπέγραψε ανακωχή με τους Βρετανούς και στις 12 Φεβρουαρίου 1945 έληξαν και τυπικά τα «Δεκεμβριανά», με τη Συμφωνία της Βάρκιζας. Το ΕΑΜ είχε ηττηθεί πολιτικά και στρατιωτικά.
Διαβάστε ακόμα: